شاید برای شما هم پیش آمده است که به چهره معصوم یک کودک که خوابیده است نگاه می کنید و می بینید در حال خندیدن است.

از همان هفته اول تولد، بیش‌تر مادران حس می‌کنند نوزادشان لبخند می‌زند، اما حقیقت آن است که او تلاش می‌کند تا این کار را انجام دهد. لبخند نوزاد یک‌هفته‌ای، لبخند متقارنی نیست. به گوشه‌ای از لب محدود شده و همراه با آن، چشم‌ها و گونه‌ها حرکتی انجام نمی‌دهند و به عبارت دیگر، هنوز ماهیچه‌ها برای لبخند زدن توانا نیستند! لبخند نوزاد در این سن، تنها در خواب‌آلودگی یا هنگام خواب دیده می‌شود. به این لبخند در اصطلاح، «لبخند دائمی» می‌گویند، چون در جواب یک نوازش یا یک حس نیست و ارتباطی به دنیای خارج ندارد.

حتی گاهی پیش می‌آید که تا شکم نوزاد را نوازش می‌کنید، حس می‌کنید او دارد لبخند می‌زند، اما متأسفانه باید بگوییم در این سن، هنوز نوزادان نمی‌توانند تشخیص دهند چه حالت‌هایی مربوط به درون بدن و چه حالت‌هایی مربوط به خارج از بدنشان است. او حس لطیف نوازش را درک می‌کند، اما نمی‌داند چه چیزی مسبب آن است. ساده‌تر بگوییم؛ لبخند گوشه لب او، واکنش هوشیارانه به اتفاق‌های دور و برش نیست! چشمان او به خلأ نگاه می‌کند، چون قدرت بینایی و سیستم عصبی او هنوز کامل نیست. لبخندش نیز نشانه احساسات و شادی‌اش نیست!

سه تا هشت هفتگی

بین یک تا دو ماهگی، لبخند نوزاد کامل می‌شود. او می‌آموزد با هر دو گوشه لب بخندد و در چشمانش که حالا حالت گرفته، برق شادی می‌درخشد. در این سن، او می‌تواند منشأ صداها و تصویرهایی که او را به خنده می‌اندازد، تشخیص دهد و واکنش او، به طور مستقیم، به محیط و اتفاق‌هایی که در آن می‌افتد، بازمی‌گردد! اگر بخواهیم رخدادهای این چند هفته را به طور دقیق مرور کنیم، باید بگوییم تا هفته چهارم، نوزاد نسبت به صداهای انسان به ویژه صدای تیز زنانه، واکنش نشان می‌دهد و این به آن علت است که سیستم شنوایی، سریع‌تر از بینایی کامل می‌شود.

از چهار هفتگی به بعد، نوزاد به واکنش و حالت‌های صورت اطرافیان توجه می‌کند و می‌خندد. به خنده او در این سن، «خنده اجتماعی غیرانتخابی» می‌گویند، چون او به شکل غریزی، به حالت‌هایی که افراد به چشم‌ها، پیشانی، بالای بینی و… می‌دهند، می‌‌خندد. هر وسیله متحرک مانند جغجغه‌ هم او را می‌خندانند و این خنده از سر خوش‌حالی شناسایی حالت‌های جدید است!

شش تا هشت ماهگی

در این سن، کودک شما می‌تواند تصمیم بگیرد که به چه چیز بخندد و نسبت به چه چیزی بی‌محلی کند. به عبارت دیگر، از این سن به بعد، او آگاهانه می‌خندد. حالا او صورت آشنا را از غریبه به خوبی تشخیص می‌دهد و تنها به حالت‌های تغییر یافته صورت‌های آشنا لبخند می‌زند و با دیدن یک صورت غریبه، یا چشم‌هایش را پایین می‌اندازد یا گریه می‌کند. روان‌شناسان به این حالت،  «نگرانی ماه هشتم» می‌گویند! خنده از این به بعد، کانال ارتباطی کودک با افرادی است که آن‌ها را می‌شناسد و علامت رضایت او از یک وضعیت است. برای آن‌که از این سن به بعد، والدین به کودکشان کمک کنند تا احساساتش را جلوه دهد، لبخند زدن به او بهترین کار است. این تبادل لبخند، به کودک کمک می‌کند که بتواند کم‌کم یک ارتباط واقعی برقرار کند و اعتماد به نفس بیابد.

چهار ماهگی

خنده نوزاد از چهار ماهگی به بعد، مثل آدم‌بزرگ‌هاست. برقراری ارتباطات لمسی، بیش از هر چیز، در این سن برای او لذت‌بخش بوده و باعث خنده می‌شود. به عنوان مثال، بوسه سفت و صدادار از شکمش یا پاهایش برایش جذاب است. صدای والدین نیز هنگامی که با او بازی می‌کنند، او را به خنده می‌اندازد. خندیدن در این سن، نشانه رشد و پیشرفت اوست. او حالا شکل اشیا و منشأ صداها و تصویرها را می‌شناسد و می‌داند چه حوادث و اتفاق‌هایی می‌تواند برایش خوشایند باشد. از آن‌جا که بسیاری از حالت‌ها برای او شناخته شده‌اند، پس مثلا از حرکت پدرش، اگر به شکلی غیرمتعارف راه برود یا حرف بزند، خنده‌اش می‌گیرد، اما اگر تغییرها بسیار زیاد باشند، ممکن است احساس ترس کرده و به گریه بیفتد. در این سن، تنها تغییرهایی او را به خنده می‌اندازد که حالت‌های پیش از آن را شناخته باشد و بتواند آن تغییر را با حالت‌های قبلی مقایسه کند.

خندیدن برای سلامتی خوب است

این موضوع که خندیدن برای سلامتی روح و جسم، بسیار مفید است، سال‌هاست به اثبات رسیده است. تحقیقات فراوانی نشان داده است که خنده سبب افزایش میزان ترشح آندروفین شده، حس درد را کاهش داده و با تأثیری که بر سیستم ایمنی می‌گذارد، سبب قوی‌تر شدن انسان و افزایش تحمل در مقابله با شرایط سخت می‌شود. خنده نیز مانند سایر فعالیت‌های بدنی، ضربان قلب، تنفس و گردش خون را افزایش داده و سبب سلامتی می‌شود. چند سال است که در کشورهای پیشرفته، از خنده‌درمانی در بیمارستان‌های اطفال کمک گرفته می‌شود، زیرا خنده، استرس را کاهش داده و در نتیجه، میزان نیاز فرد به دارو کم شده و درمان سریع‌تر انجام می‌شود.

راهی برای جلب توجه

خندیدن و گریه کردن، هر دو واکنش‌هایی غیراکتسابی است، یعنی ما آن‌ها را از دیگران نمی‌آموزیم. هر دوی آن‌ها به ما کمک می‌کنند بتوانیم با اطرافیانمان بهتر ارتباط برقرار کنیم، اما خنده برای یک نوزاد، به جز برقراری ارتباط، بهترین راه‌حلی است که او آن را به کار می‌گیرد تا والدین را مجذوب خود کند. خنده به او کمک می‌کند دوست‌داشتنی‌تر باشد.